Duygular, yaşadığımız bir olayın sonucunda gelişen, bireyin içsel düşüncelerinden, anılarından ve hayallerinden oluşan tepkilerdir. Duygular, insanın doğal bir parçasıdır ve kişiyi olumlu ya da olumsuz yönde harekete geçirir. Çocuklar, temel duygular ile dünyaya gelirler, hatta bebekler anne karnında duyguları deneyimlemeye başlarlar. Öfke, korku, mutluluk, şaşkınlık gibi duyguları temel duygular arasında sayabiliriz. Çocuğun büyümesiyle birlikte duyguları da karmaşık hale gelir. Bireylerle etkileşime girmeye başlayan çocuğun kıskançlık, güven, utanma, suçluluk hissetme gibi duyguları ortaya çıkmaya başlar. Çocukların kendi duygularını tanıması, değerlendirmesi ve yönetmesi ebeveynlerin desteği ile gelişen bir süreçtir. İfade edilemeyen duygular, çocukların duygusal ve fiziksel sağlığını olumsuz olarak etkilenmesine sebep olur.

Çocukların öncelikle kendi duygularını tanımayı öğrenmesi gerekir. Duyguları tanımak, çocukların konuşma öncesi dönemde kendilerini sözsüz şekilde, daha sonra ise sözel olarak ifade edebilmeleri için oldukça önemlidir. Duygularını tanıyan çocuk, olumsuz bir durumla karşılaştığında duygularını nasıl kontrol etmesi ve yönetmesi gerektiğini öğrenmiş olacaktır.

Duygu yönetiminin ilk basamağı duyguyu rahatlatmaktır. Olumsuz duygular yaşayan çocuğun öncelikle kendini nasıl rahatlatabileceği konusunda destek olunması gerekir. Durumu konuşmak, hava almak veya oyun oynamak çocuğu rahatlatabilir. Çocuğun yaşadığı olumsuz duygu azaldığı ya da yok olduğu zaman, rahatsız edici durum için çocuğunuzla beraber çözüm yolu üretilmeli ve tepkileri hakkında yol gösterici olunmalıdır. Bu sebeple, çocuk duygularını ifade etmeyi, tepkilerini dizginlemeyi ve durumla baş etmeyi başarmış olacaktır.

Peki, duyguları tanıma becerisi nasıl geliştirilir?

Duygular listesi oluşturma: Çocuğunuzla birlikte aklınıza gelen duygularla ilgili konuşun. O duyguya sebep olan bir durumdan bahsedin ve uygun bir yüz ifadesi takının ve ardından bu yüz ifadesini çizin. Her bir duygu için bu aşamaları yaparak, listenizi oluşturun.

Duygu günlüğü: Çocuğunuzun gün içerisinde yaşadığı olumlu / olumsuz duyguları ve bu duyguların hissettirdiği deneyimleri not almasını isteyin.

Canlandırma/rol yapma: Çocuğunuzun karşılaşabileceği olumlu / olumsuz durumlarla ilgili senaryolar geliştirin ve bu durumlar karşısında nasıl tepki verip, davranacağını sergilemesini isteyin.

Duygularını doğru yönetebilen çocuk;

• Yetişkin ve arkadaşlarıyla sağlıklı bir iletişim kurar.
• Duygularını sözel bir şekilde ifade edebileceğinden davranışlarına yönelmez.
• Karşısındaki kişilerin ne hissettiklerini anlayabilir. Kısacası, empati yeteneği gelişir.
• Problem çözme becerisi gelişir.
• Duygu ve düşüncelerini kolay ifade edebilen çocuk; akademik, sosyal, duygusal ve davranışsal alanlarda daha başarılı olur.

 

Duygu yönetimi için ailelere öneriler;

• Çocuğunuz ile konuşurken onların duygularını ve hislerini ciddiye almalı ve gerçekten onu dinlediğinizi ve anladığınızı hissettirmelisiniz.
• Çocuğunuzun duygularını önemsemeli ve kabul etmelisiniz. Çocuğunuzun duygularını sizinle paylaşması ve duygularını özgürce ifade edebilmesi için cesaretlendirmelisiniz.
• Çocuğunuz sinirliyken eğer konuşmak onu rahatlatıyorsa; o an neler hissettiğini ve vücudunda tam olarak neler olduğunu sorabilir ve bunların hakkında konuşabilirsiniz. Farkındalık ve duygu kontrolü açısından faydalı bir süreç olacaktır.
• Çocuğunuz olumsuz bir duygulanım yaşadığında, durumla ilgili bir davranışta bulunmadan önce derin bir nefes alması, duygularını tanımlaması ve ne yapması gerektiğini düşünmesini öğretmelisiniz.
• Oyun, çocuğun duygularını özgürce ifade edebileceği geniş bir alandır. Bu sebeple, çocuklarınızla beraber oyun oynamak ve etkinlik yapmak için fırsatlar yaratmalısınız.
• Çocuklar genellikle uzun uzun anlatılan nasihatlere değil, davranışlarınıza dikkat ederler. Bu sebeple, kızgınken ya da hayal kırıklığına uğramışken kullandığınız kelimelere ve beden dilinize dikkat etmelisiniz.