Özgül Öğrenme Güçlüğü; dinleme, konuşma, okuma, yazma, matematik ve aritmetik beceriler ve akıl yürütme yeteneklerinin kazanılması ve kullanılmasındaki güçlükleri içeren doğumsal veya nörogelişimsel bir bozukluktur. Normal ya da normalin üzerinde bir zeka düzeyine sahip olup, akademik düzeyinin yaşı ve aldığı eğitimin gerisinde olması durumudur.

Nedenleri

Özgül öğrenme güçlüğü bir hastalık olmadığı gibi kesin sebepleri de yoktur. Fakat, yapılan araştırmalar sonucunda, genetik yatkınlığın olması, doğum öncesi veya doğum sonrası herhangi bir nörogelişimsel bir problemin meydana gelmesi ve beynin özellikle temporal bölge ile ilgili aksaklığın (hemisferler arası iletişim sorunları, sol hemisferin fonksiyonunda bozulma) öğrenme güçlüğüne neden olabileceği düşünülmektedir.

Özgül Öğrenme Güçlüğü Türleri

Disleksi; Okuma bozukluğudur. Yazılan sözcükleri okuma ve anlamada yaşanılan güçlükleri kapsar. Bu durum genellikle çocuğun 1. sınıfa başlamasıyla anlaşılır.

Diskalkuli; Sayısal ilişkileri kavrama, hesaplama, sembolleri tanıma, kullanma ve yazmada yaşanılan matematik becerilerinde görülen güçlüktür.

Disgrafi; Yazma güçlüğüdür. Heceleme yanlışlıkları, kelime aralarında boşluk koymama, satır başı veya paragraf yapmama, noktalama işaretleri ve dilbilgisi gibi hataları içerir. Yaşıtlarına göre daha yavaş yazı yazma ve kötü el yazısı görülür.

Dispraksi; Motor koordinasyon güçlüğüdür. Sakarlık, yürürken dengesini kaybetme, bisiklet sürememe gibi durumlar söz konusudur.

Belirtileri

Okul Öncesi Dönem;

• Konuşmada gecikmenin olması.
• Farklı emekleme durumu (geri geriye emekleme gibi).
• Yakın heceli kelimelerde sesleri karıştırmak (“su” yerine “bu” gibi).
• Ayakkabılarını ters giyme ve ayakkabılarını bağlamada başarısızlık.
• Sağ-sol kavramını karıştırmak.
• Zaman ve yön kavramlarını karıştırmak.
• Oyunları sürdürememek ve çabuk sıkılmak.
• Kullanılacak el konusunda belirgin bir seçim yapamaz, her iki eli de kullanmak.
• Kopyalama ve boyamada zayıflık.

Okul Dönemi;

• Okumayı geç ve zor öğrenme.
• Yavaş ve hatalı okuma ve yazma.
• Kelimeleri hecelere bölememe.
• Sesli okumaktan kaçınma.
• Çarpım tablosunu öğrenememe.
• Alfabeyi sırasıyla sayamama.
• İmla ve noktalama hataları yapma.
• Okuduğunu anlamada güçlük.
• Bazı harfleri ve sayıları yazarken veya okurken karıştırma (d ile b, p ile b, 6 ile 9, 2 ile 5 gibi).
• Tersten yazma.
• Harflerin sırasını karıştırma (“kız” yerine “zık” gibi).
• Sayfa düzensiz kullanılır, iki çizgi arasına yazmada zorluk.
• Kelimeleri çok yer kaplayacak şekilde aralıklı veya birbirine çok bitişik yazma.
• Şekiller, semboller ve işaretleri tersten algılama ve yazma (“+” yerine “x” kullanma gibi).
• Yıl, ay, gün gibi kavramları karıştırma.
• Renkleri karıştırma.
• Zamanı kullanma, kavrama ve söylemede zorluk.
• Ezberlemekte güçlük.
• Kısa cümleler kurma.
• Soyut kavramları algılamada zorluk.
• Motor koordinasyon sorunları.
• Dikkat dağınıklığı.
• Özgüven yoksunluğu.
• Kendini ifade etmekte güçlük.
• Problem çözme becerilerinde gerilik.
• Uyum sorunları.

Öğrenme Güçlüğü Nasıl Belirlenir?

Özgül öğrenme güçlüğü tanısı, standardizasyonu yapılmış olan WISC-R zeka testi sonucunda koyulmaktadır. WISC-R zeka testinde, çocuğun sözel ve performans bölümlerinde almış olduğu puanlara bakılmaktadır (Rourke, 1992). Stanford Binet, WRAT, CAS, Frostig Gelişimsel Görsel Algı, Bender Gestalt Görsel Motor, Gesell Gelişim Figürleri, Londra Kulesi, Stroop, İz Sürme, İşaretleme, Saat Çizim, Lokalizasyon gibi testler değerlendirme amacıyla kullanılmaktadır.

Tedavi

Özgül öğrenme güçlüğü, tanısı konulduktan sonra ebeveyn, öğretmen, rehber öğretmen ve terapistin ortak çalışmasıyla gelişme gösteren bir durumdur. Çocuğun ihtiyacı doğrultusunda konuşma terapisti, çocuk/ergen psikiyatristi ve çocuk nöroloğu ile de çalışılmaktadır. Özgül öğrenme güçlüğünün tek başına ilaç tedavisi yoktur. Özgül öğrenme güçlüğüne eşlik eden diğer durumlar (DEHB, OKB, dil ve konuşma bozukluğu, kaygı bozukluğu, depresyon, sosyal fobi, okul fobisi) medikal tedavi gerektirebilir.

Aileye Öneriler

Erken tanı ve erken müdahale: Öğrenme ile ilgili zorluk çeken çocuğun ne tür bir öğrenme sorunu yaşadığının öğrenilmesi gerekir. Bir uzman tarafından özgül öğrenme güçlüğü tanısı konulması halinde, çocuğun erken destek eğitimi alması sağlatılmalıdır.

Yetenekli olduğu alanı keşfetmek: Yetenekli olduğu spor, sanat veya hobi alanını keşfetmesi ve deneyimlemesi çocuğun kendini iyi hissetmesine yardımcı olur. Olumsuz duygular yaşamasına ve olumsuz benlik algısı geliştirmesine engel olacaktır.

Sevdiği bir spora teşvik etmek: Spor tüm çocuklar için faydalıdır, fakat öğrenme güçlüğü olan bir çocuk için daha çok faydası vardır. Akademik başarısı düşük olan çocuklar spordaki başarılarıyla dikkat çekebilir. Bu da bazen zedelenen özgüven ve özsaygının toparlanmasına yardımcı olabilmektedir.

Kısa ve net yönergeler vermek: Uzun yönergeler ÖÖG’li çocuklar için oldukça karmaşıktır. Bu sebeple kısa ve net yönergeler verilmelidir.

Başkasıyla kıyaslamamak: Her çocuğun kendi öğrenme hızı ve tarzı vardır. Bu yüzden kimseyle kıyaslamamak gerekiyor. Önemli olan kendi içinde ne kadar ilerleme kaydettiğini görmektir.

 

Öğretmene Öneriler

Öğrenme stilini bilmek: Çocuğun görsel mi işitsel mi yoksa kinestetik (dokunsal) mi öğrendiğini bilmek ve bu stillere göre eğitim programını düzenlemek gerekir.

Yüksek sesle okuma yaptırmamak: Özellikle sınıf içerisinde yüksek sesle ÖÖG’li bir çocuğa kitap okutmak işkencedir.  Hem okuyamadığı için kendini kötü hissetmesinin hem de arkadaşları tarafından alay konusu olmasının önüne geçilebilir.

Sınavlarda ek süre tanımak: Sınavlarda daha uzun süre tanımak çocuğun hem yetiştiremeyeceğim kaygısını azaltmasına hem de daha başarılı olmasına imkân sağlayabilir. Sınava başlamadan önce çocuğun sınav sorularını anlayıp anlamadığını kontrol etmek, sınav sorularını kendi cümleleri ile ifade etmesi istenebilir. Çocuk yazılı anlatımda güçlük yaşıyorsa sözlü sınavları, kısa yanıtlı ve boşluk doldurmalı sınavlar tercih edilebilir. Hesap makinası kullanmasına izin verilebilir.

Disleksi dostu yazı fontları: Yapılan araştırmalara göre Arial (italik) ve Times New Roman disleksiyle düşman fontlardır. Helvetica, Courier, Verdana, Arial veya CMU fontlarının kullanılması önerilmektedir. Font boyutlarını büyütmek (en az 14-16 punto), satır aralarını açmak (1,5 ya da 2 satır arası) çocuğun okumasını kolaylaştıracaktır.

Kâğıt ve renk seçimi: Beyaz renk çok parlak olduğu ve ÖÖG’li çocuğun gözünü aldığı için beyaz renk kağıt ve beyaz tahta kullanılmaması gerekiyor. Saman kağıdı veya pastel tonlarda renkli sayfalardan okumak dişlektik çocuk için daha bir kolaylık sağlıyor. Okuma yaparken ya da yazı yazarken zorlandığı yerleri sevdiği renkte fosforlu kalemlerle işaretleme yapması önerilebilir. Tahtaya yazarken renkli kalemler kullanılması dislektik çocuk için avantaj sağlayacaktır.