Çok erken yaşlardan itibaren çocuklarda görülen yalan söyleme, sağlıklı bilişsel gelişimin bir parçasıdır. 3 yaş altı yalan söyleyen çocuklara bakıldığında, %30’unun karşıdakinin düşünce ve algı sistemini tahmin etme, önünü görerek plan yapma, istenmeyen sonuçları öngörme becerilerinin yüksek olduğu görülmüştür.

Çocuklarda yalan, gelişim dönemleri göz önüne alınarak değerlendirilmelidir. 0-3 yaş arasındaki çocukların büyük kısmı yalan kavramını bilmezler ve gerçekleşmesini istedikleri şeyleri gerçekmiş gibi anlatabilirler. Bu durum bir hayal ürünü olduğu için yalan olarak değerlendirilmemelidir. Özellikle 3-6 yaş aralığındaki çocukların hayal güçleri oldukça kuvvetlidir. Yaşadıklarını abartılı bir şekilde anlatmaları normaldir.

Çocuklar neden yalan söyler?

• Aileleri yalan söyleyen çocukların yalan söyleme olasığı daha fazladır.
• Ebeveynlerinin beklentilerini karşılamakta güçlük çeken; sevgiyi yalnızca ailesinin beklentilerini karşıladığında alabileceğini hisseden çocuğun yalan söyleme olasılığı artar.
• İstenmeyen bir şey yaptıklarında ceza almamak veya rencide edilmekten kaçınmak için yalan söyleyebilirler.
• Özel ilgi görmek, sevilmek, fark edilmek için yalan söyleyebilirler.
• Kendini zayıf hisseden bir çocuk güçlü hissetmek, bazen bir gruba dahil olmak için yalan söyleyebilir.
• Yetişkinlerin vereceği tepkileri görmek ve ölçmek için yapabilirler.
• Hikâyelerini daha ilgi çekici kılmak ve kendilerini daha iyi hissetmek için yapabilirler.
• Doğruyu bildiğinizi bildikleri halde sadece dikkatinizi çekmek için yapıyor olabilirler.
• İstedikleri bir şeyi elde etmek için yapıyor olabilirler.
• Unutmayalım ki, çocuklarımızın söylediği yalanlar sıklıkla stresli yaşam olaylarının yansıması olabilir.

Nasıl davranmalıyız?

• Öncelikle çocuğun neye ihtiyaç duyduğunu anlamaya çalışın.
• Çocuğu dinlemek, onunla vakit geçirmek ve temasta bulunmak etkili olacaktır.
• Çocuğunuza dürüstlük konusunda nasıl model olduğunuzu gözden geçirin.
• Yalan söylemeye yönlendirecek sorular yerine, çocuğun arzusunun ortaya çıkmasına imkan sağlayın.
• Yalan söylememenin önemini ve neden yapılmaması gerektiğini açıklayın, durumu daha iyi somutlaştırması için onun sahasından örnekler verebilirsiniz (Eğer ben sana dondurma alacağımızı söyleyerek seni dışarı çıkarsaydım ve sonra da pazara götürseydim, nasıl hissederdin?).

Çocuğunuzdan ziyade çocuğunuzun davranışına odaklanın. ‘Çocuğa yalancı’ ya da benzeri bir etiketleme yapmak yerine durum değerlendirmesi yapın. Çocuğunuzun yalan söylemesi genel bir tutum olmaktan ziyade sadece o ana ve o olguya özgü olabilir. Eğer böyle ise nedenini öğrenmek sonraki benzer davranışı önlemeyi kolaylaştıracaktır.